ਪਾਸ਼:ਪਾਸ਼ ਦੀ ਜੀਵਨੀ, ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਵੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ | 23 ਮਾਰਚ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੇਖ

ਭੂਮਿਕਾ

ਪਾਸ਼ (ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ) ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। 23 ਮਾਰਚ 1988 ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਅੱਜ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੁਲਮ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅਣਨਿਆਂਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। 23 ਮਾਰਚ, ਜੋ ਕਿ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਅਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਹੈ, ਪਾਸ਼ ਲਈ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਹਾੜਾ ਹੈ।

1. ਪਾਸ਼ – ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬੀ ਆਵਾਜ਼

ਪਾਸ਼ ਦੀ ਲਿਖਤ ਅਜਿਹੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਨਮੂਨਾਗਿਰੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਨਿਆਮੀ, ਅਨਿਆਂਹ ਅਤੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਚੁਨੌਤੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਇਨਕਲਾਬੀ ਵੀਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਲੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਖਾਮੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਏ।

ਪਾਸ਼ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਜੀਵਨ ਪਰਿਚਯ

ਪੂਰਾ ਨਾਂ: ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ

ਜਨਮ: 9 ਸਤੰਬਰ 1950, ਤਲਵੰਡੀ ਸਲੇਮ, ਜਲੰਧਰ, ਪੰਜਾਬ

ਮੌਤ: 23 ਮਾਰਚ 1988, (ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੱਤਿਆ)

ਪੇਸ਼ਾ: ਕਵੀ, ਲੇਖਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁਨ

ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਚਨਾਵਾਂ:

ਲੋਹ ਕਥਾ

ਉੱਡਦੇ ਬਾਜਾਂ ਮਗਰ

ਸਾਡੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ

ਖੂਨੀ ਹਸਤਾਖ਼ਰ

2. ਪਾਸ਼ ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਅਤੇ ਲਿਖਣੀ ਯਾਤਰਾ

ਪਾਸ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕਰਲ ਮਾਰਕਸ ਦੀ ਸੋਚ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ। 1970 ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ "ਲੋਹ ਕਥਾ" ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈ, ਜੋ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸੋਚ ਦੀ ਮੋਹਰੀ ਬਣੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਸੀ?

ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਨਿਆਮੀ ਅਤੇ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲਿਖਿਆ।

ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ।

ਇਨਕਲਾਬ ਦੀ ਗੂੰਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਰ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਿਖਤ "ਸਧਾਰਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ" ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

3. ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵਿਤਾ – "ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ"

ਪਾਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵਿਤਾ "ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ" ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਮਰ ਜਾਣਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੱਸਿਆ।

> "ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮੁਰਦਾ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਣਾ।"

"ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ।"

ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਅੱਜ ਵੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਨਿਆਮੀ ਤੋਂ ਉਬਾਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ।

4. 23 ਮਾਰਚ 1988 – ਪਾਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ

1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ 'ਚ, ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਅੱਤਵਾਦ ਵਧ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਪਾਸ਼ ਨੇ ਖਾਲਿਸਤਾਨੀ ਅੱਤਵਾਦ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧਤਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ 1988 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਦਾ ਕਾਰਨ ਕੀ ਸੀ?

ਉਹ ਅੱਤਵਾਦ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਲਿਖ ਰਹੇ ਸਨ।

ਉਹ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਦੇ ਸਮਰਥਕ ਸਨ।

ਉਹ ਇਕ ਮੁੱਠੀਭਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਸਨਵਾਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਚੁਨੌਤੀ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ।

5. 23 ਮਾਰਚ – ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ

23 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਭਗਤ ਸਿੰਘ, ਸੁਖਦੇਵ ਤੇ ਰਾਜਗੁਰੂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਪਾਸ਼ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੇਕ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਪਾਠਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਤੇ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।

6. ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ

ਕੀ ਅੱਜ ਵੀ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਲਿਖਤ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਹੈ? – ਬਿਲਕੁਲ!

ਅੱਜ ਵੀ ਅਸਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਜਾਰੀ ਹੈ।

ਨੌਜਵਾਨ ਅਣਨਿਆਂਹ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਤੇ ਬੇਨਿਆਮੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪਾਸ਼ ਦੀ ਲਿਖਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।

ਸਮਾਜਿਕ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ "ਸਭ ਤੋਂ ਖ਼ਤਰਨਾਕ" ਕਵਿਤਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਾਇਰਲ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

Also Read: Shaheed Diwas 23 march

7. ਨਤੀਜਾ

ਪਾਸ਼ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਕਵੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਇਨਕਲਾਬ ਸੀ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਬੰਦੂਕਾਂ ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਯਾਦ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਵੀ ਚਲਣਾ ਹੈ।

> "ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਅਨਿਆਂਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਹੀਂ ਲੜ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੋ!"