World ЁЯМО Customer Rights (рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рджिрд╡рд╕) 2025: рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдорд╣рдд्рд╡ рдФрд░ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ Day
рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рджिрд╡рд╕ (World Consumer Rights Day) рд╣рд░ рд╕ाрд▓ 15 рдоाрд░्рдЪ рдХो рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рджिрди рдХा рдЙрдж्рджेрд╢्рдп рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдмрдв़ाрдиा рдФрд░ рдЙрдирдХे рд╣िрддों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдХрд░рдиा рд╣ै। рдпрд╣ рджिрди рд╣рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХी рдЬрд░ूрд░рдд рдФрд░ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдЙрдкрднोрдЧ рдХी рджिрд╢ा рдоें рдХाрдо рдХрд░рдиे рдХी рдк्рд░ेрд░рдгा рджेрддा рд╣ै।
рдЗрд╕ рдм्рд▓ॉрдЧ рдоें рд╣рдо рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рджिрд╡рд╕ 2025 рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕, рдорд╣рдд्рд╡, рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░, рдЗрд╕ рд╕ाрд▓ рдХी рдеीрдо, рднाрд░рдд рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХाрдиूрди, рдФрд░ рдЗрд╕рд╕े рдЬुрдб़े рд░ोрдЪрдХ рддрде्рдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рд╡िрд╕्рддाрд░ рд╕े рдЬाрдиेंрдЧे।
1. рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рджिрд╡рд╕ 2025 рдХрдм рд╣ै?
ЁЯУЕ рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рджिрд╡рд╕ 2025 – 15 рдоाрд░्рдЪ (рд╢рдиिрд╡ाрд░)
рд╣рд░ рд╕ाрд▓ 15 рдоाрд░्рдЪ рдХो рдпрд╣ рджिрд╡рд╕ рдордиाрдпा рдЬाрддा рд╣ै, рддाрдХि рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдмрдв़ाрдиे рдХे рд▓िрдП рд╡ैрд╢्рд╡िрдХ рд╕्рддрд░ рдкрд░ рдЕрднिрдпाрди рдЪрд▓ाрдП рдЬा рд╕рдХें।
2.(World Consumer Rights Day)рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рджिрд╡рд╕ рдХा рдЗрддिрд╣ाрд╕
2.1 рдЗрд╕ рджिрди рдХी рд╢ुрд░ुрдЖрдд рдХैрд╕े рд╣ुрдИ?
15 рдоाрд░्рдЪ 1962 рдХो рдЕрдоेрд░िрдХा рдХे рддрдд्рдХाрд▓ीрди рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдЬॉрди рдПрдл. рдХैрдиेрдбी (John F. Kennedy) рдиे рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рд░ूрдк рд╕े рдоाрди्рдпрддा рджी।
1983 рдоें рдкрд╣рд▓ी рдмाрд░ рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рджिрд╡рд╕ рдордиाрдпा рдЧрдпा।
рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ (UN) рдиे 1985 рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХे рд▓िрдП рджिрд╢ाрдиिрд░्рджेрд╢ рдЬाрд░ी рдХिрдП, рдЬिрд╕рд╕े рдпрд╣ рджिрд╡рд╕ рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рдк्рд░рднाрд╡ी рдмрдиा।
2.2 рднाрд░рдд рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЖंрджोрд▓рди
рднाрд░рдд рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП 1986 рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдЕрдзिрдиिрдпрдо (Consumer Protection Act) рдкाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा। рдЗрд╕рдХे рдмाрдж, 2019 рдоें рдирдпा рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдЕрдзिрдиिрдпрдо рд▓ाрдпा рдЧрдпा, рдЬिрд╕рд╕े рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рдФрд░ рдЕрдзिрдХ рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдпा рдЧрдпा।
3. рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рджिрд╡рд╕ рдХा рдорд╣рдд्рд╡
1. рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा: рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХो рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдпुрдХ्рдд рдЙрдд्рдкाрдж рдПрд╡ं рд╕ेрд╡ाрдПं рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै।
2. рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдмрдв़ाрдиा: рдпрд╣ рджिрди рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рдЙрдирдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдФрд░ рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдЧрд░ूрдХ рдХрд░рддा рд╣ै।
3. рдиैрддिрдХ рд╡्рдпाрдкाрд░ рдХो рдмрдв़ाрд╡ा: рдпрд╣ рд╡्рдпाрдкाрд░िрдпों рдФрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдХो рдиैрддिрдХ рд░ूрдк рд╕े рдХाрдо рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рд╕рдо्рдоाрди рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ेрд░िрдд рдХрд░рддा рд╣ै।
4. рд╕рд░рдХाрд░ рдФрд░ рд╕ंрдЧрдардиों рдХो рдЙрдд्рддрд░рджाрдпी рдмрдиाрдиा: рдЗрд╕ рджिрди рдХрдИ рд╕ंрдЧрдарди рдФрд░ рд╕рд░рдХाрд░ें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдирдП рдХрджрдо рдЙрдаाрддी рд╣ैं।
4. рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рдХ्рдпा рд╣ैं?
рд╕ंрдпुрдХ्рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдзाрд░िрдд 8 рдк्рд░рдоुрдЦ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд╣ैं:
1. рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рд╣ाрдиिрдХाрд░рдХ рдЙрдд्рдкाрджों рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा।
2. рд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рд╕рд╣ी рдФрд░ рдкूрд░्рдг рдЬाрдирдХाрд░ी рдкाрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░।
3. рдЪुрдирдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рдЕрд▓рдЧ-рдЕрд▓рдЧ рдм्рд░ांрдб्рд╕ рдФрд░ рд╕ेрд╡ाрдУं рдоें рд╕े рдЪुрдирдиे рдХी рд╕्рд╡рддंрдд्рд░рддा।
4. рд╕ुрдирд╡ाрдИ рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░рдиे рдФрд░ рди्рдпाрдп рдкाрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░।
5. рдоुрдЖрд╡рдЬे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рдЦрд░ाрдм рдпा рджोрд╖рдкूрд░्рдг рдЙрдд्рдкाрджों рдкрд░ рдЙрдЪिрдд рдоुрдЖрд╡рдЬा।
6. рд╢िрдХ्рд╖ा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рдЙрдирдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдФрд░ рдХрд░्рддрд╡्рдпों рдХे рдмाрд░े рдоें рдЬाрдирдХाрд░ी рджेрдиा।
7. рд╕्рд╡рд╕्рде рдкрд░्рдпाрд╡рд░рдг рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рдФрд░ рдк्рд░рджूрд╖рдг рд░рд╣िрдд рд╡ाрддाрд╡рд░рдг рдоें рдЬीрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░।
8. рдоूрд▓рднूрдд рдЖрд╡рд╢्рдпрдХрддाрдУं рдХी рдкूрд░्рддि рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ – рднोрдЬрди, рдХрдкрдб़ा, рд╢िрдХ्рд╖ा рдФрд░ рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕ेрд╡ाрдУं рддрдХ рдкрд╣ुंрдЪ।
Also Read:World Book Day UK ЁЯЗмЁЯЗз and Ireland ЁЯЗоЁЯЗк
5. рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рджिрд╡рд╕ 2025 рдХी рдеीрдо
рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рдордЬрдмूрдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рдПрдХ рдирдИ рдеीрдо рдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै। 2025 рдХी рдЖрдзिрдХाрд░िрдХ рдеीрдо рдЕрднी рдШोрд╖िрдд рдирд╣ीं рд╣ुрдИ рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рдкिрдЫрд▓े рд╡рд░्рд╖ों рдХी рдеीрдо рдХो рджेрдЦрдХрд░ рдЕрдиुрдоाрди рд▓рдЧाрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдбिрдЬिрдЯрд▓ рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा, рд╕рддрдд рдЙрдкрднोрдЧ (Sustainable Consumption) рдпा рдХृрдд्рд░िрдо рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
рдкिрдЫрд▓े рд╡рд░्рд╖ों рдХी рдеीрдо:
2024: "Fair and Responsible AI for Consumers" (рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХे рд▓िрдП рдиिрд╖्рдкрдХ्рд╖ рдФрд░ рдЬिрдо्рдоेрджाрд░ рдХृрдд्рд░िрдо рдмुрдж्рдзिрдордд्рддा)
2023: "Empowering Consumers through Clean Energy Transitions"
2022: "Fair Digital Finance"
6. рднाрд░рдд рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдХाрдиूрди
рднाрд░рдд рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рд╕рд╢рдХ्рдд рдмрдиाрдиे рдХे рд▓िрдП рдХрдИ рдХाрдиूрди рдмрдиाрдП рдЧрдП рд╣ैं:
6.1 рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ंрд░рдХ्рд╖рдг рдЕрдзिрдиिрдпрдо 2019
рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЦрд░ीрджाрд░ी рдФрд░ рдИ-рдХॉрдорд░्рд╕ рдк्рд▓ेрдЯрдлॉрд░्рдо рдкрд░ рднी рдпрд╣ рдХाрдиूрди рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХी рд╢िрдХाрдпрддों рдХे рд╕рдоाрдзाрди рдХे рд▓िрдП рдИ-рдлाрдЗрд▓िंрдЧ рд╕िрд╕्рдЯрдо рд╢ुрд░ू рдХिрдпा рдЧрдпा।
рдоिрд╕рд▓ीрдбिंрдЧ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрди (рдн्рд░ाрдордХ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों) рдкрд░ рдХंрдкрдиिрдпों рдХे рдЦिрд▓ाрдл рд╕рдЦ्рдд рдХाрд░्рд░рд╡ाрдИ рдХा рдк्рд░ाрд╡рдзाрди।
6.2 рдЕрди्рдп рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдХाрдиूрди
1. рднाрд░рддीрдп рдЦाрдж्рдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдоाрдирдХ рдЕрдзिрдиिрдпрдо (FSSAI) – рдЦाрдж्рдп рдЙрдд्рдкाрджों рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдмрдиाрдП рд░рдЦрдиे рдХे рд▓िрдП।
2. рднाрд░рддीрдп рдоाрдирдХ рдм्рдпूрд░ो рдЕрдзिрдиिрдпрдо (BIS Act) – рдФрдж्рдпोрдЧिрдХ рдФрд░ рд╡्рдпाрд╡рд╕ाрдпिрдХ рдЙрдд्рдкाрджों рдХी рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рддрдп рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП।
3. рдж्рд░рд╡्рдп рдоाрдкрдХ рдЕрдзिрдиिрдпрдо (Legal Metrology Act) – рд╕рд╣ी рдоाрдк рдФрд░ рд╡рдЬрди рдХी рдЧाрд░ंрдЯी рдХे рд▓िрдП।
7. рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рдХैрд╕े рд╕ुрд░рдХ्рд╖िрдд рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП?
✅ рд╣рдоेрд╢ा рдЙрдд्рдкाрджों рдХी рдЬांрдЪ рдХрд░ें – MRP, рдПрдХ्рд╕рдкाрдпрд░ी рдбेрдЯ, рдФрд░ рдЧुрдгрд╡рдд्рддा рдк्рд░рдоाрдгрдкрдд्рд░ рджेрдЦें।
✅ рдХैрд╢ рдоेрдоो рдпा рдмिрд▓ рд▓ें – рдХोрдИ рднी рд╕ाрдоाрди рдЦрд░ीрджрдиे рдкрд░ рдмिрд▓ рд▓ेрдиा рди рднूрд▓ें, рддाрдХि рдмाрдж рдоें рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░ рд╕рдХें।
✅ рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЦрд░ीрджाрд░ी рдоें рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣ें – рдХेрд╡рд▓ рд╡िрд╢्рд╡рд╕рдиीрдп рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ्рд╕ рд╕े рд╣ी рдЦрд░ीрджाрд░ी рдХрд░ें।
✅ рдоिрд╕рд▓ीрдбिंрдЧ рд╡िрдЬ्рдЮाрдкрдиों рд╕े рдмрдЪें – рдлрд░्рдЬी рдЫूрдЯ рдФрд░ рдирдХрд▓ी рдЙрдд्рдкाрджों рд╕े рд╕ाрд╡рдзाрди рд░рд╣ें।
✅ рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░рдиे рд╕े рди рдбрд░ें – рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХे рд╕ाрде рдзोрдЦा рд╣ोрддा рд╣ै рддो рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдлोрд░рдо рдоें рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд░ें।
7.1 рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╢िрдХाрдпрдд рдХрд╣ां рдХрд░ें?
ЁЯУМ National Consumer Helpline: 1800-11-4000
ЁЯУМ Online Portal: consumerhelpline.gov.in
8. рд░ोрдЪрдХ рддрде्рдп (Interesting Facts about Consumer Rights)
1️⃣ рджुрдиिрдпा рдоें рд╕рдмрд╕े рдЬ्рдпाрджा рдСрдирд▓ाрдЗрди рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╢िрдХाрдпрддें рднाрд░рдд рд╕े рджрд░्рдЬ рд╣ोрддी рд╣ैं।
2️⃣ рднाрд░рдд рдоें рд╣рд░ рд╕ाрд▓ рдХрд░ीрдм 5 рд▓ाрдЦ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╢िрдХाрдпрддें рджрд░्рдЬ рдХी рдЬाрддी рд╣ैं।
3️⃣ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдлोрд░рдо рдоें рд╕рд╣ी рджрд╕्рддाрд╡ेрдЬ़ рд╣ोрдиे рдкрд░ 80% рдоाрдорд▓ों рдоें рдЙрдкрднोрдХ्рддाрдУं рдХो рдЬीрдд рдоिрд▓рддी рд╣ै।
4️⃣ рднाрд░рддीрдп рдХाрдиूрди рдоें, рдЕрдЧрд░ рдХोрдИ рдХंрдкрдиी рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдХो рдзोрдЦा рджेрддी рд╣ै рддो рдЙрд╕े ₹10 рд▓ाрдЦ рддрдХ рдХा рдЬुрд░्рдоाрдиा рдФрд░ рдЬेрд▓ рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ै।
9. рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖
рд╡िрд╢्рд╡ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ рджिрд╡рд╕ 2025 рдХेрд╡рд▓ рдПрдХ рддिрдеि рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рдЙрдкрднोрдХ्рддा рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХी рд░рдХ्рд╖ा рдФрд░ рдЬाрдЧрд░ूрдХрддा рдлैрд▓ाрдиे рдХा рдПрдХ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдЕрд╡рд╕рд░ рд╣ै। рд╣рд░ рд╡्рдпрдХ्рддि рдПрдХ рдЙрдкрднोрдХ्рддा рд╣ै, рдЗрд╕рд▓िрдП рд╣рдоें рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рдк्рд░рддि рд╕рддрд░्рдХ рд░рд╣рдиा рдЪाрд╣िрдП рдФрд░ рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рдзोрдЦाрдзрдб़ी рдХे рдЦिрд▓ाрдл рдЖрд╡ाрдЬ рдЙрдаाрдиी рдЪाрд╣िрдП।
рдЕрдЧрд░ рдЖрдкрдХो рдпрд╣ рд▓ेрдЦ рдкрд╕ंрдж рдЖрдпा рд╣ो, рддो рдЗрд╕े WhatsApp, Facebook, рдФрд░ Telegram рдкрд░ рдЬ़рд░ूрд░ рд╢ेрдпрд░ рдХрд░ें рддाрдХि рдФрд░ рд▓ोрдЧ рднी рдЬाрдЧрд░ूрдХ
Comments
Post a Comment