"ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕਾ ਸ਼੍ਰੀ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ: ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਭੰਗਾਣੀ ਯੁੱਧ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ (ਪੂਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ)"
ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਮਹਾਨ ਸਾਕਿਆਂ, ਅਦਮ੍ਯ ਸਹਸ ਅਤੇ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਪ੍ਰਤੀ ਭਗਤੀ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਕਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ "ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕਾ ਸ਼੍ਰੀ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ"। ਇਹ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਿੱਖ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸ਼ੌਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਕਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਿਵੇਂ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਵੀ ਵਾਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਭੰਗਾਣੀ ਦਾ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈਆਂ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸੋਨੇ ਅੱਖਰਾਂ ਵਾਲਾ ਪੰਨਾ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ।
ਸ਼੍ਰੀ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ, ਜੋ ਕਿ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ, ਸਿਰਫ ਇਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਵਿੱਤਰ ਧਰਤੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ 1685 ਤੋਂ 1688 ਤਕ ਵਾਸ ਕੀਤਾ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ, ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯੁੱਧ ਅਭਿਆਸ ਕਰਵਾਇਆ। ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ ਉਹ ਥਾਂ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੌਰਿਆ, ਸਿਦਕ ਅਤੇ ਆਤਮ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਜੋਤ ਜਗਾਈ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਹੀ 1688 ਵਿੱਚ ਭੰਗਾਣੀ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਵਿਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਵੱਡੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਜਾਨੋ ਨਿਸਾਰ ਹੋ ਕੇ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਯੁੱਧ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਗਰਵਾਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੋਇਆ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਜੇ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਜਾਨ ਵੀ ਵਾਰੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ 1685 ਤੋਂ 1688 ਤਕ ਵਾਸ ਕੀਤਾ।
ਇੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਈ ਧਾਰਮਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚੰਡੀ ਦੀ ਵਾਰ ਆਦਿ।
ਇੱਥੇ ਹੀ ਭੰਗਾਣੀ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਹੈ।
ਭੰਗਾਣੀ ਦਾ ਯੁੱਧ (1688)
ਇਹ ਯੁੱਧ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਕਈ ਪਹਾੜੀ ਰਾਜਿਆਂ (ਭਿਮ ਚੰਦ ਆਦਿ) ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ।
ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ੇਰਦਿਲੀ, ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਨਿਡਰਤਾ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ।
ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿਚ ਕਈ ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਹੀ "ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕਾ" ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਮੁੱਖ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ
ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਏ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਅਣਜਾਣ ਪਰ ਬਹਾਦਰ ਜਵਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਭਾਵੇਂ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚ ਦਰਜ ਨਹੀਂ ਹੋਏ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਅਮਰ ਰਹੀ।
ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਥਾ ਟੇਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ
ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਯਮੁਨਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਹਥਿਆਰਾਂ, ਕਵਚ, ਕਲਮ ਆਦਿ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਰੱਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।
ਹਰ ਸਾਲ ਲੱਖਾਂ ਸੰਗਤ ਇੱਥੇ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕੇ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਇਹ ਸਾਕਾ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ, ਅਨਿਆਇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਹੈ।
ਇਹ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ ਤੇ ਟਿਕੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜੇ ਜੀਣਾ ਪਏ ਜਾਂ ਮਰਨਾ — ਉਹ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕਤਾ ਹੈ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਸੱਚਾਈ ਲਈ ਜੋ ਕੁਝ ਕੀਤਾ, ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਸਾਡੇ ਲਈ ਰਾਹਦਾਰੀ ਹੈ।
FAQs (ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਂਦੇ ਸਵਾਲ)
1. ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਕਾ ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ ਕਦੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ?
ਉੱਤਰ: 1688 ਵਿਚ ਭੰਗਾਣੀ ਦੇ ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ।
2. ਪਾਂਉਟਾ ਸਾਹਿਬ ਕਿਉਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਇਹ ਸਥਾਨ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸਥਾਨ ਸੀ, ਇੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਈ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਭੰਗਾਣੀ ਦਾ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ।
3. ਕੀ ਅੱਜ ਵੀ ਇੱਥੇ ਸੰਗਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ?
ਉੱਤਰ: ਜੀ ਹਾਂ, ਇਹ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੰਗਤ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।
Also Read:
Comments
Post a Comment