ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ "ਮੀਰੀ-ਪੀਰੀ" ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦਿਨ ਹੈ, ਜਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਇਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਵੀ ਸੀ।
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪਰੀਚੈ
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ
ਜਨਮ: 19 ਜੂਨ 1595, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਜਾਬ
ਪਿਤਾ: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ
ਮਾਤਾ: ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ
ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ: 11 ਜੂਨ 1606
ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ: 28 ਫ਼ਰਵਰੀ 1644, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਸੰਭਾਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਤਮਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਸਤਰ ਧਾਰਣ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।
ਮੀਰੀ ਅਤੇ ਪੀਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰੰਪਰਾ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ "ਮੀਰੀ" (ਸੰਸਾਰਕ ਸ਼ਕਤੀ) ਅਤੇ "ਪੀਰੀ" (ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ) ਨੂੰ ਇੱਕੋ ਸਮੇਂ ਅਪਣਾਉਣ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ 1609 ਵਿੱਚ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਿਆ।
ਮੁਗਲਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਵ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਜਹਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਯੁੱਧ ਲੜੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ੌਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਰੱਖਿਆ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ। 28 ਫ਼ਰਵਰੀ 1644 ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾ ਲਿਆ। ਪਰ ਨਵੇਂ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ ਅੱਜ ਮਨਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਇਸ ਦਿਨ, ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰਾ ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਹੋਰ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਰਤਨ, ਅਰਦਾਸ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਸੇਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ
1. ਧਰਮ ਅਤੇ ਨੀਤੀ ਦਾ ਪਾਲਣ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੇ ਰਾਹੇ ਤੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੱਤੀ।
2. ਅਨਿਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਣਾ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨਿਆਂ ਨੂੰ ਸਹਿਣ ਨਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।
3. ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਦਇਆ ਭਾਵਨਾ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਲੋੜਵੰਦਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਅਪਣਾਉਣ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।
4. ਆਤਮਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸ਼ਸਤਰ ਧਾਰਣ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਰੱਖਿਆ ਲਈ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ।
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ
1. ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਯੋਧਾ ਬਣਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ।
2. ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ: ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਆਂਕ ਅਤੇ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ।
3. ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ: ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ।
4. ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰ: ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਵ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ।
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾਸ਼ਕ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੋ ਰਾਹ ਦੱਸਿਆ, ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਨਿਰਭਰ, ਨਿਡਰ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਬਣਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ
ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਦੀਵਾਲੀ ਤੇ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੰਦੀ ਛੋੜ ਦਿਵਸ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਜੋ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੱਲੋਂ 52 ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਿਆਂ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਕੈਦ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਤਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਰਤ ਰਖੀ ਕਿ ਉਹ ਤਦ ਹੀ ਬਾਹਰ ਜਾਣਗੇ ਜਦ ਸਾਰੇ ਕੈਦੀ ਰਾਜਾ ਵੀ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤੇ ਜਾਣ। ਇਸ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਬੰਦੀ ਛੋੜ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਦਿਨ ਦਿਵਾਲੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਦਾ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੀਰਤਾ, ਆਧਿਆਤਮਿਕਤਾ ਅਤੇ ਨੇਤ੍ਰਤਵ ਸਾਨੂੰ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਾਹਸ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਰਾਹੇ ਤੁਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਉਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਗੁਰੂ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਯੋਧਾ ਵੀ ਸਨ।
Also read:
Comments
Post a Comment