ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ 2025 –ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਇਤਿਹਾਸ, ਮਹੱਤਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਉਪਦੇਸ਼

ਭੂਮਿਕਾ

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਹੋਏ ਸਨ।ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਰਤਾਜ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਗੁਰੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਹ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਨ ਜਿਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈ ਸੀ।

 ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਉਪਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਪੂਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੀ ਬਲੀਦਾਨੀ ਦਿੱਤੀ, ਪਰ ਸੱਚ ਦਾ ਸਾਥ ਨਹੀਂ ਛੱਡਿਆ। ਹਰ ਸਾਲ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵੱਲੋਂ ਵੱਡੀ ਸ਼ਰਧਾ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਤੇ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਜੀਵਨ

ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ: 20 ਅਪਰੈਲ 1563

ਜਨਮ ਸਥਾਨ: ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ, ਪੰਜਾਬ

ਪਿਤਾ ਜੀ: ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ (ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ)

ਮਾਤਾ ਜੀ: ਮਾਤਾ ਭਾਨੀ ਜੀ

ਪਤੀ/ਪਤਨੀ: ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ

ਪੁੱਤਰ: ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ ਸੁਭਾਅ ਦੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ ਸੀ। ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਦਾ ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਰਹੇ।

ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ

1574 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ। 1581 ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂਤਾ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਨਵੇਂ ਯੁੱਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੇਵਾਵਾਂ

1. ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ (ਸਵਰਣ ਮੰਦਰ) ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਣਾਇਆ।

ਇਹ ਮੰਦਰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨੀਵਾਂ ਥਾਂ ਰਖਿਆ ਗਿਆ – ਜਿੱਥੇ ਸਭ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਿਰ ਨਿਵਾਵਣ।

ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ, ਇਕ ਮੁਸਲਿਮ ਸੂਫੀ ਸੰਤ, ਨੇ ਇਸ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰਖੀ – ਜੋ ਧਰਮਿਕ ਏਕਤਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਹੈ।

2. ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਤੱਕ ਦੀ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਗਤਾਂ (ਕਬੀਰ, ਨਾਮਦੇਵ, ਰਵਿਦਾਸ ਆਦਿ) ਦੀ ਬਾਣੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਗਈ।

ਇਹ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ 1604 ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਰਖੀ।

3. ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਨਿਰਮਾਣ

ਮੰਡੀ, ਕੜਤਾਰਪੁਰ, ਲਹੌਰ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਸੰਗਤ ਤੇ ਪੰਗਤ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦਿੱਤਾ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ: ਧਰਮ ਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੀ ਮਿਸਾਲ

1606 ਵਿੱਚ, ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਹੁਕਮ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਝੂਠੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਏ ਗਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜ ਨੀਤੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਿਖਾਂ ਨੂੰ ਉਕਸਾਇਆ।

ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਵੇਰਵਾ:

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਪਤ ਤਵੇ ਉੱਤੇ ਬਿਠਾਇਆ ਗਿਆ।

ਉਪਰੋਂ ਤਪਦਾ ਰੇਤ ਪਾਇਆ ਗਿਆ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਬੇਹੱਦ ਤਕਲੀਫਾਂ ਝਲੀਆਂ ਪਰ ਰੱਬ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਮੂੰਹ ਨਹੀਂ ਮੋੜਿਆ।

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰਵੀ ਦਰਿਆ ਵਿੱਚ ਨਿਵਾਣ ਲੈ ਕੇ ਜੋਤਿ ਜੋਤ ਸਮਾਇਆ।

ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸੀ ਜੋ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ (ਉਪਦੇਸ਼)

ਇਕ ਰੱਬ ਦੀ ਭਗਤੀ ਕਰੋ

ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਜਿਉ

ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਸਿਮਰਨ ਵਿੱਚ ਲੱਗੇ ਰਹੋ

ਸਭਨਾਲ ਇਨਸਾਫ਼ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਓ

ਗਰੀਬਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰੋ

ਬੇਹੱਤਰੀਨ ਲਗਾਵ "ਸਰਬੱਤ ਦਾ ਭਲਾ" ਨਾਲ

2025 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ?

ਤਾਰੀਖ: 15 ਅਪਰੈਲ 2025

ਸਥਾਨ: ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ, ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ

ਕਾਰਜਕ੍ਰਮ:

ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ

ਗੁਰਬਾਣੀ ਕੀਰਤਨ

ਲੰਗਰ ਸੇਵਾ

ਧਾਰਮਿਕ ਲੇਕਚਰ

ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ

ਸਰਬੱਤ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਅਰਦਾਸ

ਅਖੀਰਲੇ ਵਿਚਾਰ

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਧਰਮ ਉਹ ਹੈ ਜੋ ਨਿਰਭਉ ਹੋ ਕੇ ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਆਤਮ ਬਲ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕਤਾ ਦੀ ਚੋਟੀ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਹਰ ਸਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਣ ਦਾ ਸਚਾ ਯਤਨ ਕਰੀਏ।

FAQs (ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ):

Q1: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪੁਰਬ ਕਦੋਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?

A: 20 ਅਪਰੈਲ ਨੂੰ।

Q2: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਿੱਥੇ ਹੋਈ ਸੀ?

A: ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ।

Q3: ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ?

A: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ।

Q4: ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰੱਖੀ ਸੀ?

A: ਮੀਆਂ ਮੀਰ ਜੀ ਨੇ।

Q5: ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਕੌਣ ਸਨ?

A: ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ 

Also Read: 

ਗੁਰਪੁਰਬ ਗੁਰੂ ਅੰਗਦ ਦੇਵ ਜੀ 

ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ

ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਦਿਵਸ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ 

ਗੁਰਪੁਰਬ ਸਾਹਿਬਜਾਦਾ ਜੁਝਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ