"ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ: ਸੱਚ ਤੇ ਧਰਮ ਲਈ ਬਲਿਦਾਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ"
📖 ਭੂਮਿਕਾ
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੇ ਸਿਰਤਾਜ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਸਿੱਖ ਇਤਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਹੋਈ ਸੀ।ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ, ਸੇਵਾ, ਸਮਰਪਣ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਇਕ ਮਹਾਨ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੈ। ਹਰ ਸਾਲ ਜੇਠ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 24 ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਗੁਰਪੁਰਬ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਆਤਮਿਕ ਮਹੱਤਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਇਕ ਐਤਿਹਾਸਿਕ ਸਾਹਿਤੀ ਘਟਨਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸਾਹਿਤ ਯਾਦ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਾਝੀਕ ਸਿੱਖੀ ਸਿੱਖਾ ਤੋੰ ਹਾਈਲਾਈਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਅਰਥ ਦੇ ਪੂਰੇ ਰੇਹਨੁਂ ਉਤਸਾਹ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਮੰਨਨੂਕੀ ਅਮਰਤਾ ਲੈਖ ਹੈ।
🕊️ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਪਰਚੇ
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1563 ਨੂੰ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਜੀ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਚੌਥੇ ਗੁਰੂ ਸਨ।
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਨੌਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀਆਂ ਆਤਮਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਖ਼ੁਬੀਆਂ ਦਰਸਾਈਆਂ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖੀ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਅਮਰੀਤ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਅਹੰਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।
📜 ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤਿਆਰੀ
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਨੇ 1604 ਵਿੱਚ ‘ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ’ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਕਿ ਅੱਜ ਦਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਕਰਵਾਇਆ।
ਉਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ (ਭਗਤ ਕਬੀਰ, ਨਾਮਦੇਵ, ਰਵਿਦਾਸ ਆਦਿ), ਅਤੇ ਹੋਰ ਸੰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਹ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਰਤਬ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਸਮਾਜਿਕ ਇਕਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।
👑 ਮੋਹੰਮਦਨ ਸ਼ਾਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦੀ
ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕ ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੌਰਾਨ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਲੋਕਪ੍ਰੀਤਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਯੋਗਦਾਨ ਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਤਖ਼ਤ ਨੂੰ ਚਿੰਤਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਬੁਲਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਉਤੇ ਭਾਰੀ ਜੁਰਮਾਨਾ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਜਦ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਜੁਰਮਾਨਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਿਆਨਕ ਯਾਤਨਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਪਦੇ ਕੜਾਹੇ 'ਚ ਬੈਠਾਇਆ ਗਿਆ, ਸਿਰ 'ਤੇ ਤਪਤਾ ਹੋਇਆ ਰੇਤ ਛਿੜਕਿਆ ਗਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਕਲੀਫਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੇ ‘ਤੇਰਾ ਕੀਤਾ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ’ ਆਖ ਕੇ ਸਭ ਕੁਝ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਮੰਨ ਲਿਆ। 🌞
🌊 ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਸਮਾਂ
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ 1606 ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਸ਼ਹੀਦ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਆਕਰਨ ਬਾਣੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ:
> “ਤੇਰਾ ਭਾਣਾ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ ॥ ਹਰਿ ਨਾਮੁ ਪਦਾਰਥ ਨਾਨਕੁ ਮਾਂਗੈ ॥”
ਇਹ ਉਪਦੇਸ਼ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਸਿਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੋਸ਼, ਆਤਮਿਕ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਅਤੇ ਬਲਿਦਾਨ ਦੀ ਰੀਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਸਿੱਖੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਆਤਮ ਨਿਵੇਦਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ।
🚿 ਸ਼ਹੀਦੀ ਗੁਰਪੁਰਬ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੀ ਰੀਤ
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ, ਹਰ ਸਾਲ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ, ਅਖੰਡ ਪਾਠ, ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਕ ਰਿਵਾਇਤ ਹੈ ਛੱਬੀਲਾਂ ਦੀ। ਇਸ ਦਿਨ ਲੋਕ ਰਾਹਗੀਰਾਂ ਨੂੰ ਠੰਡਾ ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ ਪਿਲਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਤਪਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਤਾਜ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਦਿਨ ਸੇਵਾ, ਪਿਆਰ, ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਦਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
🧡 ਉਪਦੇਸ਼ ਤੇ ਮਾਤਾ
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਨੂੰ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਆਤਮਿਕਤਾ, ਅਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸਰਵਸੁ ਨਿਛਾਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਲੀਲਾ ਦੁਆਰਾ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਧਰਮ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਬਲਿਦਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਕੰਮ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਲਈ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਰੀ ਮਨਾਵਤਾ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਹੈ।
🙏 ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਗੁਰਪੁਰਬ ਸਾਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸੱਚ, ਅਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਇਨਸਾਫ਼ ਲਈ ਲੜਨਾ ਕਦੇ ਨਾ ਛੱਡੋ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਿਖਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਸਾਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਦਾ ਰਾਹ ਵਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ।
❓FAQs (ਅਕਸਰ ਪੁੱਛੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਵਾਲ)
Q1. ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਕਦੋਂ ਹੋਈ ਸੀ?
A1. 1606 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ।
Q2. ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਿਨ ਕਿਵੇਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ?
A2. ਛੱਬੀਲਾਂ ਲਗਾ ਕੇ, ਮਿੱਠਾ ਪਾਣੀ ਵੰਡ ਕੇ, ਸ਼ਬਦ ਕੀਰਤਨ ਅਤੇ ਲੰਗਰ ਸੇਵਾ ਰਾਹੀਂ।
Q3. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਦਾ ਕਾਰਣ ਕੀ ਸੀ?
A3. ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਲੋਕਪ੍ਰੀਤਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਵਾਧਾ ਨਾਪਸੰਦ ਸੀ।
Q4. ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹੜੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ?
A4. ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥ (ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਬਣਿਆ)।
Q5. ਗੁਰੂ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਪਦੇਸ਼ ਕੀ ਸੀ?
A5. "ਤੇਰਾ ਭਾਣਾ ਮੀਠਾ ਲਾਗੈ" – ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਜਾ ਹੋਣਾ।
Also Read:
Parkash gurpurab shri Guru Arjan daev ji
Comments
Post a Comment